Anafilaksi

Tanım: Anafilaksi ani gelişen ve yaşamı tehdit edebilen boyutlara ulaşabilen ciddi bir alerjik reaksiyondur. Reaksiyon çoğunlukla alerjenle karşılaşmadan sonraki ilk iki saat içinde ortaya çıkar ve genelde ne kadar erken başlarsa o oranda daha şiddetli seyreder. Anafilakside çoğunlukla vücudun bütününü etkileyen bir reaksiyondur. Döküntü, yüz ve dudaklarda şişlik, öksürük, hırıltılı solunum, nefes darlığı, hızlı nabız, tansiyon düşmesi, bilinç kaybı, karında kramplar en sık rastlanan bulgulardır. Ölümle sonuçlanabilen solunum ve dolaşım sistemi yetersizliği gelişebileceğinden erken ve hızlı bir müdahale gerekir. En sık nedeni gıda ve ilaç alerjileri ve de böcek (arı) sokmalarıdır.

Yaş grubu: Her yaş grubunda görülebilir.

Önemi: Anafilaksi yaşamı tehdit edebilen bir reaksiyon olduğundan erken tanı ve hızlı/uygun bir müdahale gerektirir.

Oluşum mekanizması: Reaksiyonun oluşmasında farklı mekanizmalar sorumlu olurlar. Ancak hangi mekanizma sorumlu olursa olsun son aşamada kanda histamin ve benzeri maddelerin ani yükselişi olur. Bu maddeler deri, solunum ve dolaşım sisteminde oluşan belirti ve bulgulardan sorumludurlar. Reaksiyon farklı mekanizmalar ile olduğundan, sadece alerjisi olan bireylerde değil, aynı zamanda alerjik bünyesi olmayan bireylerde de çeşitli nedenlere bağlı olarak anafilaksi görülebilir.

Risk Faktörleri: Alerjik bünyeli olsun olmasın herkesin anafilaksi geçirme riski vardır Alerjisi olan bireylerin alerjik oldukları maddeden kaçınmaları gerekir. Ancak alerjisi olan bireylerin hepsinde alerjen ile karşılaşma anafilaksiye neden olmaz. Örneğin kimi besin alerjisi olan çocuklarda o besin sadece döküntüye neden olurken diğerlerinde anafilaksi şeklinde seyredebilir. Daha evvelden alerjik olduğu maddenin anafilaktik reaksiyona neden olduğunu bilenlerin bu maddelerden şiddetle kaçınmaları gerekir. Ancak alerjisi olmayan bireylerde de anafilaksi görülebilir. Örneğin daha evvelden belirli bir ilaca alerjisi olmadığını bilen bir birey, aynı ilacın sonraki bir enjeksiyonunda anafilaksi geçirebilir. Bu sebeple her enjeksiyonun acil bir müdahale edilebilen bir ortamda yapılması önemlidir. Alerjik bünyelilerde genelde anafilaksi daha ağır seyredebilirse de hasta yaşı, alerjenin cinsi, alerjenin miktarı, alerjenle karşılaşma şekli (enjeksiyon, sokma, yenilme gibi..) ve hastanın kullanmakta olduğu diğer ilaçlar ve mevcut hastalıkları anafilaksinin gelişme olasılığı ve şiddeti üzerine etkili faktörlerdir. Anafilaksi geliştiğinde erken tanı ve hemen/uygun müdahalenin istenmeyen bir durumun gelişmesini önlemek açısından büyük önemi vardır.

Nedenler: Son yıllarda en sık nedenin gıda alerjisi olduğu belirtilmektedir. Bunu ilaç alerjileri ve arı sokmalarına bağlı gelişen anafilaksi izlemektedir. Bunu dışında bilinen başka anafilaksi varsa da bir grup hastada anafilaksi nedenini bulmak mümkün olmayabilir.

Tedavi: Yaşamı tehdit eden anafilaksi durumunda solunum ve dolaşım sistemine erken ve yeterli desteğin sağlanması gerekir. Anafilaksi ile karşılaşıldığında alerjen ile temasın derhal kesilmesi, hastanın yatırılarak bacaklarının havaya kaldırılması ve solunum yolunun açık olduğundan emin olunması gerekir. Bunu solunum ve dolaşım durumunun belirlenmesi ve kas içine yapılan adrenalin enjeksiyonu takip etmelidir. Hastanın bir sağlık kurumuna ulaştırılmaya çalışılmasında önce ilk önlemlerin ve tedavilerin uygulanması çok önemlidir. Çünkü ölümlerin büyük bir kısmı bu erken müdahalenin yetersizliği sonucu olmaktadır. Alerjisi olmasına karşın mutlaka kullanılması gereken ilaç varlığı durumunda alerji uzmanları ile temasa geçilmelidir.

Önlemler: Araştırmalar anafilaksi riski yüksek bireylerin her türlü tedbire karşın ortalama iki yılda bir bu tablo ile karşılaşmalarının kaçınılmaz olduğunu göstermektedir. Bu bireylerin ve yakın çevrelerinin alerjenden nasıl sakınacaklarını öğrenmeleri durumunda bu karşılaşma olasılığı en aza indirilebilmektedir. Alerjenin yanı sıra o madde ile benzer yapıdaki diğer maddelerinde anafilaksiye neden olabileceği ve bu maddelerden de mutlak kaçınmak gerektiği hasta tarafından algılanmış olmalıdır. Gene de her hastanın anafilaksi geçirebileceği düşünülerek, hasta ve hasta yakınlarına acil müdahale becerisi kazandırılmalıdır. Bu sebeple hasta ve yakınları acil müdahalede kullanılacak bazı ilaçlar ile donatılmış olmalıdırlar. Bu bağlamda adrenalin oto-enjektörü ve antihistamin ilaçlar kritik öneme sahiptirler. Anafilaksi durumunda ilk müdahaleyi takiben hızla en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması gerekir. Ayrıca, anafilaksi enjeksiyon ile verilen ilaçlar ile daha sık görüldüğünden mümkünse ağız yolu ile kullanımları tercih edilmeli; her enjeksiyon mutlaka acil müdahale edilebilecek bir kurumda yapılmalı; bir enjeksiyon sonrası yaşamı tehdit edebilecek bir reaksiyona müdahale edilebilmesi için enjeksiyon sonrası 30 dakika hasta yakın izlenmeli; hasta alerjilerinden doktorunu, branşı ne olursa olsun, mutlaka haberdar etmeli; anafilaksi riski yüksek olan kişilerin bu durumu belirten bir künye taşımaları; anafilaksinin ağır seyretmesine neden olan ilaçlardan mümkün olduğunca sakınılmalı; alerjiye neden olduğu düşünülen bir maddeden şüphelenildiğinde bu durum bir alerji uzmanı tarafından ayrıntılı bir şekilde incelenene kadar o maddeden kesinlikle uzak durulmalıdır.

Dikkat: Bu yazı Dr Bülent Şekerel tarafından hazırlanmış olup kaynak gösterilmeden kullanılamaz.

Dikkat: Burada çocukluk çağının bir alerjik hastalığı hakkında Dr.Bülent Şekerel tarafından size yardımcı olacağına inanılarak derlenmiş bazı bilgiler yer almaktadır. Bu nedenle bu bilgilerin, hekim olmayanlar tarafından tedavi amacıyla kullanılmamaları gerekir. Lütfen daha ayrıntılı bilgi için hekiminize başvurunuz.